|
 Bekir:
Bilimsel sınıflandırma
- Alem: Hayvanlar
- Şube: Kordalılar
- Sınıf: Işınsal yüzgeçliler
- Takım: Cypriniformes
- Familya: Sazangiller
- Cins: Barbus
- Tür: B. barbus
Dünyada Bekir: Ülkemiz dışında balık veri tabanlarına bulunduğu bildirilen ülkeler Almanya, Avusturya, Beyaz Rusya, Belçika, Bosna, Bulgaristan, Cebelitarık, Çin, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Fas, Fransa, Hollanda, İrlanda, İtalya, İsviçre, İngiltere, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Moldova, Monako, Polonya, Romanya, Rusya Federasyonu, Sırbistan Slovakya ve Ukrayna’dır. Bunlar dışındaki ülkelerden internet sayfalarında bıyıklı balık gördüm ancak ülkemizde dahil bunlaın Fishbase adlı veri tabanında kayıtları yoktur.
Görüldüğü üzere Avrupadan Çine kadar ana kıtaların en yaygın balıklarından biridir. İtalya ve Fas’ta Barbus bocagei ve Barbus sclateri adında lokal türleri bulunur
Ülkemizde Bekir:
Sazangiller familyasının bir alt türü olarak karşımıza çıkan bu balığın türleri neredeyse Ülkemizdeki tüm akarsularda bulunmaktadır. Bekir, Bekçi, Bıyıklı; Bıyıklı balık, Kıllı, Sakallı, Keçibalığı, İncir pullusu, Şirink, Kumyaran, Küpeli, Miryana, Kaya Talı, Öksürüç,Dargın gibi yerel pek çok adı bulunur. Bekçi yada Bekir adı en yaygın olarak kullanılan adlarıdır. Ülkemizeki barbus ailesi türlerini Tübitak şu şekilde listelemektedir.
- Barbus capito capito Guldenstaedt, 1773 (Caner, Bıyıklı Balık)
- Barbus capito pectoralis Heckel, 1843 (Bıyıklı Balık)
- Barbus esocinus Heckel, 1843
- Barbus mursa Guldenstaedt, 1773 (Murzu Balığı)
- Barbus plebejus Bonaparte, 1839 (Bıyıklı Balık)
- Barbus plebejus ercisianus Karaman, 1971 (Bıyıklı Balık)
- Barbus plebejus escherichi Steindachner, 1897 (Bıyıklı Balık)
- Barbus plebejus kosswigi Karaman, 1971 (Bıyıklı Balık)
- Barbus plebejus lacerta Heckel, 1843 (Bıyıklı Balık)
- Barbus rajanorum mystaceus (Heckel, 1843) (Sirink, Bıyıklı Balık)
- Barbus rajanorum rajanorum (Pallas 1814) (Sirink, Bıyıklı Balık)
- Barbus subquineuneiatus Gunther, 1868 (Bıyıklı Balık)
- Barbus xanthopterus Heckel, 1843 (Maya Balığı)
Tübitak’taki bilgilere paralel olarak ancak sadece en yaygın olan türleri kapsayan bilgilendirmesinde ise Bakanlık KKGM sitesinde alttaki haritalar ve resimli tanıtımlar bulunmaktadır.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Vücut nispeten yüksek ve pulları büyüktür. Baş yüksek geniş ve yanlardan basıktır. Gözler nispeten büyüktür. Ağız at nalı şeklinde, dudaklar etli ve iyi gelişmiş, alt dudağın orta lopu genellikle mevcut değildir. Bıyıklar çok uzundur. Sırt yüzgeci orta uzunlukta ve önünde bir karina mevcuttur. Dallanmış şuaları orta derecede kemikleşmiş ve en uzun şuanın arka kenarı dişçikler ihtiva eder.
|
Vücut yanlarda basık ve alçak yapılıdır. Ağız başın altında ve at nalı şeklindedir. Bıyıklar orta uzunlukta, gözler ise küçüktür. Sırt yüzgeci iyi gelişmiş, en uzun şuanın arka kenarında yüzgecin üçte birini kaplayan testere şeklinde dişçikler vardır. Vücudun rengi sırtta koyu, karın ve yanlarda açık sarı veya sarı-beyazdır. Vücudun esas rengi değişiklik göstermesine rağmen yan taraflarda ve yüzgeçler üzerinde çok sayıda siyah lekeler bulunur.
|
Vücut yanlardan basık olup, iri pullarla kaplıdır. Pulların serbest kenarları ince noktacıklardan oluşmuş siyah pigmentlerle çevrilmiştir. Baş çok yüksek ve çok geniş olup, burun sivridir. Gözler çok büyük, kuyruk çok uzun ve yassıdır. Ağız büyük, dudaklar etli ve iyi bir şekilde gelişmiştir. Alt dudağın ortasında bulunan lop iyi gelişmiştir. Bıyıklar kısmen uzun ve kalıncadır. Sırt yüzgeci çok yüksek, kaba ve üst tarafı girintili çıkıntılı bir yapı arz eder. Sırt yüzgecinin sonuncu dallanmış şuası çok kuvvetli kemikleşmiş ve arka kenarında dişçikler bulundurur. Anal ve göğüs yüzgeçleri sivridir. Göğüs yüzgecinin önü ile karın tarafında birbirinin üzerini örtmeyen küçük pullar bulunur. vücut sırtta koyu renkli (Grimsi-kahve), yan tarafları ve karın açık renklidir (Sarımsı-beyaz).
|
|
Bakanlık sitesinde bulunan bıyıklı balık türleri ve bunların ülkemizdeki dağılımları görülmektedir.
Bıyıklı balıklar kar sularının eriyip derelere karışmasının ardından nisan ayı ortalarında yumurta tutmaya başlayıp üreme faalitetlerini temmuz başlarında tamamlarlar. Bu balıkların doğal korunma mekanizmalarından biriside bu dönemde havyarlarının şiddetli kusma ve ishallere yolaçacak derecede kısmen zehirli olmasıdır. Bu şekilde yumurtalarını garantiye alırlar.
Ekonomik değeri olmadığından ve etininde çok lezzetli olmaması ve kılçığının bol olması nedeniyle özellikle profesyonel avcılığı yapılmaz. Bu nedenle dünyanın pek çok ülkesi gibi ülkemizdede av yasağı yoktur. Ancak fazlaca avlanmasalar da havyarlarını kesinlikle yememek gerekir.
 |
Sazan ailesinin bir üyesi olan bu balığın avı çok hareketlidir. Yakalandığında gösterdiği güçlü direnç avını çok zevkli kılar. Yabancı kaynaklarda barbel (ABD, İng.), barbe (Alm.), barbo de rio (İsp.), mrena (Yug.), usatch (Rus.) isimleri ile bulunabilir. En belirgin özelliği balığa adını veren bıyıklarıdır. Bıyıklı balığın hafif yandan basık uzun bir vücudu vardır, ve yüzgeçlerinin göze çarpan büyüklüğü çok akıntılı sularda yaşamasının doğal sonucudur. Buna uygun olarak ta vücudu çok küçük pullar ile kaplıdır. Sanki vantuzu andıran uzun dudakları ve dudaklarından sarkan üst çenesinde bir çift, çenelerinin bir leştiği yerdede bir çift olmak üzere toplam 4 bıyık benzeri uzantısı vardır. Balık bu organları dibi araştırıp yiyecek bulma ve tad alma amaçlı kullanmaktadır. Dipten beslenma alışkanlığı vardır, Ağzı da beslenme alışkanlığına uygun aşağı dönüktür. Konik kadife dişleri vardır. Bu kadife dişler yine de ufak bir kabukluyu kırıp yiyebilecek kadar sağlamdır. Dudakları kalındır. Vücudu akıntılı sulara sulara uygun silindirik uzunca, hidrodinamik yapıdadır. Kafası vücut yapısına uygun büyüklüktedir, alnından ağzına doğru dik sayılacak şekilde iner böylece ağzı altta kalır. Gözleri küçüktür. Sırt yüzgeci tektir. Yağ yüzgeçleri yoktur.
Vücut renkleri yaşadıkları ortamın genel çevre özelliklerine uyum gösterse de genellikle sırt kahve tonlarında yada ela tonda başlar ve yanlara doğru sarımsı parıltılar vererek aşağıya inerken karın beyaz yada kirli beyazdır. Yüzgeçleri ela ve kızıl rengindelerdir. Ortalama büyüklükleri 25-35 cm arasında olup İngiltere’de sadece bıyıklı balık avlayan bir klüpte 120 cm boyda 12 kiloya kadar yakalandıkları rapor edilmiştir. Bıyıklı balıklar bentopelajik yani bentten yada daha doğru bir terimle yataktan beslenen balıklardır. Nehirlerin özellikle göl yada daha büyük akarsu veya açık sulara açılan ağızlarındaki derin akıntılarda oldukça irileri bulunur. İrilerini kırma taşlık yada kayalık alanların arasındaki girdaplarda aramak lazımdır. Genellikle her şeyi yer. Dipte bulduğu bitki, larva, solucan, kurt, küçük kabuklular, kök gibi besinleri taşların içindeki veya dipte sert zeminde yaşayan organizmaları da emerek yer. Yiyecek kokusuna çok hassastır, Bu da iyi yemleme yapılması ile avcılığının verimli olacağı anlamına gelir. Küçükken kücük sucul canlılarla başlayan yaşamında daha büyüdükçe yumuşakçalar , larvalar ve nihayet başka balıklar alır.
Erkekler 3 dişiler 5 yalından itibaren ergenliğe ulaşırlar. Bir seferde 8,000 ila 12,000 arası yumurta bırakırlar. Dünyada en çok İngiliz av folklorunun bir parçası olmuşlardır.
Bıyıklı balıklar çok yavaş büyürler ve etleri cok yumuşaktır. Çok fazla küçük kılçıkları olduğu için, pek kaliteli bir yemek balığı değildir. Ayrıca etlerinin yumuşaklığı nedeniyle fazla taşımayada elverişli değillerdir. Çabuk örselenip bozulduklarından av mahallinde tüketilmesini tavsiye edilir.
Nerelerde arayalım: Bıyıklı balık, alabalık gibi bol aksijenli, temiz ve hızlı akışlı nehirleri sever. Ama alabalık için çok sıcak sayılacak ve yaşayamayacağı sularda da bıyıklı balık bulmak mümkündür. Genelde bulunduğu nehirin derin yerlerinde yaşar. Şiddetli yağmur, kar suları gibi nedenlerle suların yükselmesi ve bulanması durumlarında sığ sulara çekilir. Geceleri kıyılarda yemlenmeyi tercih eder. Büyük balıklar ikili üçlü gruplar halinde gezer ve çoğunlukla geceleri yemlenir. Sık su bitkileri arasında da bulunur, Gündüzleri gün ışığının az düştüğü gölgelik ve korunaklı yerleri tercih eder. Bazen bu sık bitkili ortamlarda yaz geceleri su üzerinde yemlenirken de görülebilir ancak bu zamanlarda av vermez. Ufak çağlayanların düştüğü noktalardaki derin sularda sıkça rastlanır.
İlkbaharla beraber sığlıklarda yemlenmeye başlar, sonbaharda derinlere çekilir. Kışı sert geçen yerlerde hemen hemen yarı kış uykusuna yatar. Nadiren, güneşli günlerde yemlenir. Kışın bu nedenle avcılığı olmaz. Oltaya gelse de bu tesadüfidir.
Avı:. Alkıntının fazla olduğu yerlerde kayar kurşunlu dip oltası, akıntısız t
yerlerde klasik mantarlı bırakmalarla avı yapılabilir. Sayın Bilgehan Sarp bu balığın tahıldan ziyade canlı yemler yada etle daha başarılı avladığını özellikle belirtmektedir. Hatta bazılarına göre en iyi yem danaburnudur. Orta boy bir danaburnu kafası kopartılıp kancaya takılır.
Sazan avında kullanılan tüm takımlar bıyıklı içinde kullanılabilir. Dip takımları, şamandıralı takımlara göre daha verimlidir. Dikkat edilmesi gereken sudaki akıntıdır. Alkıntının fazla olduğu yerlerde kayar kurşunlu dip oltası akıntısız terlerde klasik mantarlı bırakmalarla avı yapılabilir.
 |
Resimdede görüldüğü gibi kayar kurşunlu dip oltasında kayar kurşun önüne konacak bir fırdöndü hem olta ipinin dolaşmasına engel olacak hem de kayar kuşunun yemin üstüne gelmesine engel olacak bir stoper görevi görecektir. Fırdöndüden sonra 60 - 70 santim beden bırakılmalı, iğne kalın kısa saplı sazan iğnelerinden olmalıdır.
Dostumuz Bilgehan Sarpa göre bıyıklı özellikle et yemeyi sever. Dövülmüş et, ciğer, tavuk ciğeri, sosis, konserve kedi köpek mamaları oldukça iyi iş yapar. Peynir de bıyıklının severek yediği yemlerdendir. Bıyıklı yiyecek kokusuna çok hassastır. Yemleme ve yemlerin kokulandırılması önemlidir. İri balıklar iyi bir yemleme yapıldıktan sonra yakalanır. Kazein (peynir özü) , İrmik , mısır unu ve süt tozu, yumurta karışımına vanilya, kakao, bademyağı gibi kokulandırıcıların ilavesiyle hazırlanan karışım dere kenarındaki su ile ve çamurla karıştırılarak hazırlanan toplarla yemleme yapılır. Hatta kıyma da bu yeme katılabilir.
Salam sosis yeterli dirençte olan peynir küpleride yem olarak kullanılabilir. Özetle ister bitkisel isterse hayvansal kaynaklı proteinlerin tümü iyi yemlerden sayılırlar.
Kaynaklar:
|
